Świat przyrody od zarania czasu stanowił dla człowieka inspirację, a same zwierzęta stawały się obiektami wnikliwej obserwacji. Zwierzęta upamiętniane były jeszcze zanim powstało pismo, obrazowane na ścianach jaskiń czy rzeźbione w kości mamuciej. Myśliwi obwieszali się trofeami pochodzącymi od upolowanych zwierząt, takimi jak niedźwiedzie pazury, kły tygrysów czy wilcze skóry, kobiety robiły biżuterię z kości i rogów. Zwierzęta były czczone, składano z nich ofiary i równie często obierane były za symbole kultu lub stowarzyszeń.

Wnikliwa obserwacja przyrody pozwalała na przypisanie cech charakterystycznych występujących u danego gatunku zwierzęcia i nadawała im znaczenie z którym można się było utożsamiać. Starożytne, a nawet te zupełnie współczesne totemy, miały za zadanie zdefiniować zjawiska występujące w relacjach między człowiekiem, a jego zwierzęcym totemem. Określały więzi pomiędzy narodami i klanami, a także stawały się rozpoznawalnym symbolem rodziny lub wybitnego człowieka. Totemem mogło stać się zwierzę lub roślina uznawane za protoplastę i opiekuna.

Światowe mocarstwa często obierały za godło zwierzę i nie inaczej jest w Kole Czasu. Herbem Andoru, podobnie jak Królestwa Wielkiej Brytanii jest lew, godłem Manatheren, analogicznie jak starożytnej Persji był orzeł, a za symbol Egiptu uznawany był wąż. Jeden z najstarszych chyba zwierzęcych symboli reprezentujących jeden naród – Chiński Smok, w Kole Czasu zostaje przypisany Smokowi Odrodzonemu.

Wąż

©RF

Uroboros, najbardziej rozpoznawalny zwierzęcy znak w Kole Czasu. Symbol węża pożerającego własny ogon to oznaczenie które zagarnęły dla siebie Aes Sedai. Można się jednak zastanawiać dlaczego właśnie to zwierze przypisane zostało tej szczególnej grupie społecznej. Jakie głębsze znaczenie można wysnuć na podstawie faktu nadania tego właśnie symbolu.

©RF

Węże od zawsze odgrywały ważną rolę, zarówno w mitologii, teologii czy ludowych przypowieściach. Zwykle przynosiły nieszczęście – przedstawiane były jako zdradzieckie, podstępne, potężne i sprytniejsze od wszystkich innych zwierząt. Taki właśnie obraz organizacji Aes Sedai panuje wśród zwykłych ludzi. Siostry z Tar Valon są uznawane za kobiety niebezpieczne i przebiegłe, niedoścignione mistrzynie Gry Domów, pociągające za sznurki marionetek i zmuszające władców do posunięć, których znaczenie znane jest tylko Białej Wieży. Niezależne, podążające swoimi własnymi ścieżkami, nie tłumaczące się przed nikim. Potężne i groźne przeciwniczki, aroganckie i sprytne, budzące powszechny strach i nienawiść.

W oczach samych Aes Sedai symbol ten ma oczywiście inne znaczenie. Uroboros to staro-egipski symbol przedstawiający węża z ogonem w pysku, który nieustannie pożera sam siebie, bez końca się odradzając. Jest symbolem czasu, wieczności i odradzającego się życia. Jego uniwersalna symbolika miała przedstawiać cykl nieskończonej przemiany życia i materii.

Zamknięte koło jakie tworzy Uroboros ma podkreślać symbolikę cykliczności – od narodzin do śmierci, od początków do końców. W szerszej perspektywie odnosi się również do wymiaru kosmicznego, istnienia czasu i świata, przenikania się wymiaru duchowego i materialnego. Czasem wizerunek Uroborosa ewoluował w znak węża zamkniętego w symbolu nieskończoności lub obrazowały go dwa splatające się węże.

Wąż ma również swoją drugą naturę, gdzie przedstawiany jest jako istota uzdrawiająca. W starożytnej Grecji uznawany był za istotę przepełnioną mądrością, potrafiącą uzdrawiać chorych. Dawał życie, a każdy kto spojrzał na jego wizerunek zostawał uleczony. To ze Starożytnej Grecji pochodzi bogini i uosobienie zdrowia – Higieja, przedstawiana jako młoda, piękna kobieta z czarą w dłoni z której pije wąż, symbol odrodzenia.

Kruk

Ponieważ kruki towarzyszyły maszerującym wojskom i żywiły się ciałami poległych, od zawsze stanowiły symbol wojny i śmierci. W wielu kulturach dostrzegano jednak ich inteligencję i przedstawiano je również jako posłańców, zarówno dobrych jak i złych wieści.

W mitologii celtyckiej kruk łączony był z zaświatami, polami bitwy i wojną. W mitologii nordyckiej kruki o imionach Myśl i Pamięć (Hugin i Munin) były atrybutami Odyna.

W Kole Czasu ptaki te łączone są z dwoma zupełnie odrębnymi grupami – z Wielkim Władcą Ciemności i z Seanchanami (chociaż dla niektórych to pewnie żadna różnica). Jednak w obu tych przypadkach kruki postrzegane są inaczej. Na Westland, a szczególnie na Ziemiach Granicznych kruk uznawany jest za szpiega Czarnego i tępiony przy każdej okazji, w Seanchan jest on natomiast symbolem rodziny królewskiej. Poszukiwacze Prawdy, jako ręka sprawiedliwości samej Imperatorowej, tatuują sobie kruki na ramionach jako znak poddaństwa wobec swojej władczyni. Ich siedzibą jest Wieża Kruków umiejscowiona w stolicy – Seandar – i stanowi ona imperialne więzienie, gdzie osoby należące do Krwi są przesłuchiwane i tracone. Egzekucja osób wywodzących się z Seanchańskiej arystokracji jest przeprowadzana w taki sposób, aby nie została uroniona nawet jedna kropla krwi. Książę Kruków to formalny tytuł nadawany małżonkowi Córki Dziewięciu Księżyców, a następnie Cesarzowej.

Wilk

Wilk jest zwierzęciem społecznym i towarzyskim, o wysokim poczuciu lojalności. Wilcze rodziny organizują się w doskonale zorganizowane watahy, gdzie obowiązuje ścisła hierarchia. Jest to zwierzę inteligentne, niezależne i  silne. W mitologii greckiej i rzymskiej wilk poświęcony był bogom wojny Aresowi i Marsowi. W mitologii nordyckiej wilk był symbolem zwycięstwa. Dwa wilki towarzyszyły Odynowi przynosząc mu wieści z ziemi, poszukując najlepszych terenów łowieckich i strzegąc wejścia do Asgardu. Wilki brały również udział w bitwach i pomagały poległym wojownikom przejść do królestwa poległych – Walhalli.

Wśród Celtów Wilk obrazował moc księżyca i był postrzegany jako strażnik i sprzymierzeniec. Celtowie nie prześladowali wilków, byli do nich pozytywnie nastawieni i polegali na nich  – zarówno w celach ochrony jak i pomocy przy polowaniu. Wśród kultur nordyckich wierzono, że człowiek może posiąść wilczą moc (także niedźwiedzią) i stać się berserkiem, czyli nieznającym strachu i nieodczuwającym bólu wojownikiem. Te wierzenia rozpowszechnione były głównie wśród wikingów, choć wojowników tych obawiano się wszędzie na północy. Powszechne było przekonanie, że na czas bitwy wstępują w nich duchy zwierząt, tym bardziej że okrywali się zwierzęcymi skórami i wpadali nieposkromiony szał. Uznawani byli za wybrańców Odyna i często pozostawali bezkarni, nawet jeśli dopuścili się przestępstw.

Berserk CC Public Domain

W mitologii słowiańskiej wilk łączony był z kulturą łowiecką. Myśliwi przebierali się w wilcze skóry, co miało obdarzyć ich siłą i sprytem. Wierzono, że siedzibą duchów zwierząt leśnych była kraina zmarłych, a najważniejszy duch przybierał postać wilka lub sowy. W Polsce oficerowie husarscy przywdziewali skóry dzikich zwierząt, w tym często wilcze. Moc przybierania wilczej postaci przypisywano Welesowi, słowiańskiemu bogowi zaświatów.

W Kole Czasu wilki stanowią bardzo ważny element świata. Są bardzo społecznymi istotami, potrafiącymi komunikować się między sobą poprzez swoisty rodzaj telepatii. Zamieszkują całe Westland, a po śmierci udają się do Wilczego Snu – wilczych zaświatów, gdzie czekają na ponowne odrodzenie. Wilczy Bracia to ich ludzcy towarzysze, z którymi potrafią porozumiewać się na poziomie duchowym.

Żuraw

Żuraw to majestatyczny ptak i wytrwały lotnik. Całe życie pozostaje wierny wybranemu partnerowi, nawet po jego śmierci. Symbolizuje długowieczność i szczęście, a także honor i lojalność.

W starożytnej Grecji poświęcony był bogini Demeter i Hermesowi, był posłańcem i opiekunem wędrowców. U Słowian żurawie były symbolem szczęśliwej i bezpiecznej podróży, znały szlaki na lądzie i morzu i wskazywały właściwy kierunek pielgrzymom.

Przypisywano im również atrybut nieśmiertelności i postrzegano je jako ptaki odprowadzające dusze zmarłych ku zaświatom. W Kole Czasu Złoty Żuraw jest symbolem Malkier, dumnego i pięknego narodu, zdradzonego i zniszczonego przez Cień.

Lis

Lis od zawsze uważany był za zwierzę cechujące się wielkim sprytem. Wyróżnia go duża inteligencja i łatwe dostosowanie do warunków w których przyszło mu żyć. Zwykle opisywany był negatywnie, jako złodziej, oszust i chytrus, jednocześnie z respektem uznawano jego wielki spryt i zdolność do radzenia sobie w trudnych warunkach.

W Japonii, zwierzę to nazywane kitsune, przedstawiano jako istotę rozumną, posiadającą magiczne zdolności, które potrafiło przyjąć ludzką formę. W Kole Czasu lis staje się symbolem Mata, który był jego znakomitym ucieleśnieniem. Przebiegły, zaradny i błyskotliwy Mat ze swoim zamiłowaniem do bogactwa i hazardu to idealny lisi charakter. Słynny ter’angreal Mata, w kształcie lisiej głowy to niejako hołd złożony jego zwierzęcemu przewodnikowi.

Orzeł

Władca przestworzy od czasów Babilonu umieszczany na sztandarach królestw i imperiów. Był symbolem siły, nadziei i władzy. Symbolizował wojowniczą żywiołowość i szlachetność.

Orzeł jest najprawdopodobniej jednym z najstarszych symboli wykorzystywanych przez człowieka. W Grecji i Persji poświęcony był słońcu i był łącznikiem pomiędzy ziemią, a niebem. Druidzi postrzegali w orle symbol boski, który obserwuje świat z wyższych sfer niebieskich. W Rzymie wizerunek orła wybijano na monetach, miał symbolizować potęgę Imperium i legionów rzymskich. Podczas krucjat symbolem orła ozdabiano stroje królów.

Jest to ptak związany z żywiołami ognia i ziemi. Odznacza się szybkością i odwagą, również brakiem strachu przed burzą i piorunami. Był symbolem szlachetności, władzy i waleczności. Uważany za króla niebios, który przelatując nad światem prowadził dusze do celu.

Czerwony Orzeł Manatheren stał się symbolem odwagi, waleczności i miłości do własnego narodu. Dziki i niezwyciężony lud zamieszkujący niedostępne Góry Mgły, z jedną z najpiękniejszych stolic wybudowanych jeszcze przez Ogirów, został zdradzony przez sojuszników i pokonany przez Cień. Jednak nieustraszony duch i odwaga manathereńczyków nigdy nie umarła, trwała tylko w uśpieniu czekając na moment w którym znowu będzie potrzebna. Więcej na ten temat można przeczytać w artykule Upadek Manatheren.

Sokół

Sokół niemal w każdej religii ceniony był ze względu na swoje piękno i drapieżność. Cechy te nadały mu atrybut waleczności, więc identyfikowali się z nim wojownicy różnych kultur. Doceniano jego szybkość, siłę, potężny dziób i szpony oraz umiejętność błyskawicznego uśmiercania ofiary. Sokół stał się symbolem wojowniczej duszy.

W starożytnym Egipcie uznawany był za wcielenie Horusa, stał się symbolem sprawności i bezwzględności. Jest to ceniony ptak łowiecki, który osiąga w locie nurkowym zawrotną prędkość 320 km/h i jest w stanie strącać w przelocie ptaki większe od siebie. Musi aktywnie gonić ofiarę w powietrzu, ponieważ nie potrafi łowić zwierząt ukrywających się wśród drzew lub siedzących na ziemi. Zwykle chwyta je szponami i zabija dziobem. Ich największymi rywalami są jastrzębie, które polują na zwierzęta z zasadzki i zabijają je silnymi szponami. Jastrzębie, w przeciwieństwie do sokołów nie radzą sobie z polowaniem w powietrzu, z łatwością natomiast polują na ofiary chroniące się na ziemi. W tym przypadku Jordan ponownie posłużył się alegorią, przypisując Zarine Bashere symbol sokoła, a Berelain jastrzębia.

Smok

Smok od wieków był symbolem potęgi Imperium Chińskiego, Cesarz zasiadał na 'Smoczym Tronie’, a Chińczycy sami siebie nazywali 'potomkami smoka’. Podobizny smoków odnajdowane były na wielu stanowiskach archeologicznych w całych Chinach. Te najwcześniejsze odkryto na wykopaliskach w miejscach występowania kultury Xinglongwa, czyli sprzed niemalże 7000 lat p.n.e.

Sztandar Smoka (szkarłatno-złoty Smok z pięcioma szponami) Okładka: Ścieżka Sztyletów

Wśród chińskich legend można znaleźć wiele związanych ze Smokiem. Jedna z nich mówi, że cesarze chińscy rodzili się ze znamionami smoków. Inna opowiada o prostym rolniku, który urodził się ze znakiem smoka, obalił rządzącą dynastię i stał się protoplastą nowej. Jeszcze inna mówi o młodym księciu, który został rozpoznany przez wrogów po smoczym znamieniu.

Smok przedstawiany był jako długie, bezskrzydłe, wężo-podobne stworzenie o potężnych szponach. W zależności od ilości pazurów wizerunek smoka mógł być wykorzystywany w różnych celach. Zwykły smok miał cztery szpony, choć były i takie z trzema, pięcio-szponiaste Smoki zarezerwowane były wyłącznie dla Cesarza, jego rodziny i najważniejszych osób w państwie. Nikt inny nie miał prawa posługiwać się jego podobizną. Ubiór z wizerunkiem smoka dawał duże przywileje w cesarstwie chińskim. Przedstawiano je na ceramice, w płaskorzeźbach, ozdabiały pałac cesarski i występowały w Zakazanym Mieście. Dekorowano nimi grobowce cesarzy. Smok był symbolem przynoszącym szczęście, ale kojarzono go również z wojną i agresją. Jest przedstawicielem filozofii taoizmu i reprezentuje yang – cząstkę męską. Yang symbolizuje ogień lub wiatr, siłę, aktywność, radość, ciepło i lato. W legendach Smok potrafił stawać się niewidzialny lub zmieniać swoją postać, na przykład przemieniając się w jedwabnika, mógł wpływać na pogodę, latać lub zamieniać wodę w ogień.

W Kole Czasu możemy odnaleźć wiele powiązań pomiędzy Smokiem Odrodzonym, a jego taoistycznym odpowiednikiem. Równie dużo powiązań można znaleźć studiując kulturę Aielów.